De veranderlijke positie van het publiek - Elowise Vandenbroecke
We merken als Festival Cement al jaren een verschuiving bij makers naar een ervaringsgerichte of activerende relatie met hun publiek. Het publiek is dan geen passieve toeschouwer meer, maar evengoed een participant, co-creator, getuige, hooligan, voyeur of medespeler. Vaak wordt daarbij de Black Box verlaten, of worden de spelregels van de ruimte herschreven. Wat betekent het verlaten van deze gecodeerde ruimte? Op welke manier moet het publiek begeleidt en aangesproken worden? Welke dramaturgische strategieën worden er ingezet om de toeschouwer te activeren? En op welke artistieke nood is deze ontwikkeling een antwoord?
We vroegen voor de Dag Dramaturgie aan een dramaturg, een maker en een programmator ieder 10 statements over het hoe en het waarom van de veranderende rol van het publiek. Ze gaan in op nieuwe publieksbenaderingen en onderzoeken welke mogelijkheden en beperkingen ze bieden.
Vandaag geven we het woord aan Elowise Vandenbroucke. Elowise werkte als dramaturge voor onder andere Heike Langersdorf, Rita Hoofwijk en Francesca Lazzeri.
10 STELLINGEN VOOR EEN DRAMATURGIE BUITEN DE BLACK BOX
Elowise Vandenbroecke
- NEEM TIJD OM DE OMGEVING TE LEREN KENNEN.
Een maakproces buiten de black box vereist een in situ aanpak. Neem de tijd om de specifieke omgeving beter te leren kennen en ga ermee in dialoog. Beschouw het als je decor. Ga na wat frictie geeft of juist meewerkt. Neem het mee of sluit het buiten, maar hoe dan ook vormt de dialoog een wezenlijk onderdeel van de voorstelling.
- RUIS IS ONONTKOOMBAAR.
Je hebt nooit volledig in de hand wat er op locatie gebeurd: een oorverdovend vliegtuig scheert bovenlangs, een groep tieners loopt luidkeels voorbij, … Plotse ruis maakt noodgedwongen deel uit van de voorstelling en dient behandeld te worden als zogenaamd scène-materiaal.
- PUBLIEK IS NIET VANZELFSPREKEND.
Buiten-de-black-box-voorstellingen voldoen bijna nooit aan de parameters van een avondvullend programma. Het wordt veeleer in context van theaterfestivals geprogrammeerd. Daarom bestaat het publiek veeleer uit de toegewijde festivalbezoeker, de toevallige voorbijganger en de nieuwsgierige buur. Maar hoe trek je hun aandacht?
- AANDACHT IS KEY.
In een black box zijn alle factoren van buitenaf tenietgedaan zodat je aandacht gericht is naar datgene wat er op het podium gebeurd. Dat is niet het geval voor werk buiten de black box. Net daarom is het bepalend om de initiële vonk van aandacht vast te houden om zo de toeschouwer verder mee te nemen in de voorstelling. Bouw dit moment mee in de voorstelling.
- HET WERK ONTSTAAT IN INTERACTIE MET PUBLIEK.
Het publiek is niet anoniem. Het publiek krijgt een gezicht en valt niet weg in de donkerte van de black box. Pas wanneer er verbinding is aangegaan met het publiek begint de voorstelling echt. De spanningsboog komt voort uit het contact met het publiek en vereist daardoor een zekere openheid om mee te veranderen met de toeschouwer.
- HET PUBLIEK IS ONVOORSPELBAAR.
Buiten de black box vallen veel theatrale conventies weg. Misschien verdwaalt het publiek wel zonder al die codes. Omarm de onvoorspelbaarheid en laat het publiek zoeken. Laat ze dwalen zonder te verdwalen.
- LAAT ONVERWACHTE INTERPRETATIES TOE.
Buiten de black box zijn er letterlijk en figuurlijk meer perspectieven. Afhankelijk van de positie van de toeschouwer, kan men eenzelfde voorstelling verschillend ervaren. Je moet de leesbaarheid van de voorstelling gedeeltelijk uit handen geven.
- OVERDEFINIEER HET WERK NIET.
Het publiek kan dwalen en de ruimte ontdekken. Deze ervaring hoeft niet gestuurd te worden en mag samenvallen met de voorstelling zelf. Het is daarom van belang dat het werk ervaren wordt zonder dat er op voorhand aangegeven wordt wat de toeschouwer zou moeten ervaren. Een toelichting is niet altijd wenselijk.
- GA VOOR VORMEXPERIMENTEN MÉT INHOUDELIJKE DIEPGANG.
Werken buiten de black box brengt nieuwe theatervormen met zich mee, maar die vorm is geen doel op zich. Met nieuwe vormen komt nieuwe inhoud. Laat deze in samenspraak ontstaan.
- ‘BUITEN DE BLACK BOX’ IS NIET ÉÉN THEATERVORM
Het is niet evident om in algemeenheden te spreken over buiten-de-black-box-voorstellingen. Buiten de black box werk is erg veelzijdig. Per project zal je nieuwe regels en wetten moeten ontdekken. Gebruik bovenstaande stellingen als richtlijnen, maar belangrijker ga ertegenin als jouw voorstelling daarom vraagt.